آشنایی با 5 پایتخت تاریخی ایران

کشور کهن‌سال ایران به دلیل پیشینه تاریخی کهن و جابجایی‌های بسیار قدرت پایتخت‌های بسیاری را به خود دیده است. از تعدادی از این شهرها تنها ویرانه‌ای برجای مانده و برخی دیگر به حیات خود ادامه دادند. معمولا پایتخت را به عنوان بزرگ‌ترین شهر و مرکز سیاسی یک کشور می‌شناسیم. این تعریف برای بسیاری از پایتخت‌ها درست است و این شهرها اصلی‌ترین شهر کشور به حساب می‌آیند. جالب است بدانید که کشورهایی با بیشتر از یک پایتخت هم در جهان وجود دارند. بولیوی و چند کشور دیگر دارای دو پایتخت هستند. کشور آفریقای جنوبی تنها کشور جهان با سه پایتخت است که هر پایتختش محل استقرار یکی از قوای سه‌گانه کشور است و هیچ کدام از این سه پایتخت، پرجمعیت‌ترین شهر آفریقای جنوبی نیستند.

نخستین پایتخت‌های ایران

نخستین پایتخت ایران شهر هگمتانه است که پایتخت پادشاهی ماد به حساب می‌آمد. زمانی که دیاکو به عنوان اولین پادشاه ماد قدرت را در دست گرفت این شهر را به عنوان پایتخت انتخاب کرد. هگمتانه به معنای جای گردآمدگان است و بعدها هخامنشیان هم این شهر را به عنوان پایتخت تابستانی خود انتخاب کردند. شاهنشاهی پرآوازه و قدرتمند هخامنشی علاوه بر هگمتانه پایتخت‌های دیگری هم داشت که پارسه، پاسارگاد، شوش و بابل بودند.

پیش از دوران مادها و در هزاره سوم پیش از میلاد تمدن ایلام در جنوب غربی ایران قدرت را در اختیار داشت و سه شهر شوش، آوان و انشان پایتخت تمدن ایلام به حساب می‌آمدند. اما شهری که لقب نخستین پایتخت ایران را در اختیار دارد شهر هگمتانه است. این شهر بعدها پایه‌های همدان امروزی شد.

همانطور که گفتیم شهرهای زیادی در طول تاریخ پایتخت ایران شدند که در این مقاله امکان پرداختن به همه آن‌ها نیست و با هم نگاهی به پنج پایتخت ایران خواهیم انداخت. به عنوان اولین شهر به سراغ تهران، پایتخت فعلی ایران می‌رویم.

تهران، پایتخت دوران مدرن ایران

نوروز سال 1165 بود که تهران برای اولین بار لقب پایتخت را به خود دید. این کار به فرمان آقا محمدخان قاجار انجام شد و این شهر پر از باغ و بستان با بیست هزار نفر جمعیت به عنوان پایتخت ایران انتخاب شد. در طول سلسله قاجار این شهر وسعت یافت تا اینکه تبدیل به بزرگ‌ترین شهر ایران با 250 هزار نفر جمعیت شد. با شروع دوران پهلوی شهر تهران آغاز به مدرن شدن کرد و با رشدی سریع به پیشرفت خود ادامه داد.

شهر تهران در دامنه جنوبی رشته کوه‌های البرز قرار گرفته و روزگاری را که به عنوان منطقه‌ای خوش آب و هوا شناخته می‌شد کاملا از یاد برده است. پایتخت شلوغ ایران کلان‌شهری با امکانات بسیار و جاهای دیدنی مختلف است. این شهر که حوادث تاریخی بسیاری را به خود دیده آنقدر جای دیدنی دارد که بیشتر ساکنان پایتخت هم از وجود آن‌ها بی‌خبرند. تهران شهری مدرن، شلوغ و پرجاذبه است که باید در لیست هر ایرانگردی قرار داشته باشد.

دیدنی‌های تهران

موزه‌های تهران دارای ارزش بسیاری هستند و اشیا باارزشی در خود دارند، موزه‌هایی مانند ایران باستان، موزه ملک، موزه جواهرات ملی ایران، موزه آبگینه و سفالینه و … گنجینه ارزشمندی از تاریخ ایران را در خود دارند. تهران بیش از دو قرن است که پایتخت ایران است و به همین خاطر دارای کاخ‌های متعددی است مانند کاخ‌های سعدآباد، نیاوران، مرمر، گلستان، شمس‌العماره،  صاحبقرانیه، فرح‌آباد و کوشک احمدشاهی.

یکی از دیدنی‌ترین جاهای دیدنی شهر، بازار تهران است که قلب تپنده بسیاری از امور اقتصادی کشور به حساب می‌آید. بازار تهران با وسعت 105 هکتاری میزبان گردشگران خارجی بسیاری است که تماشای بازار برای‌شان لطف خاصی دارد. ییلاقات  پرتعداد تهران برای مردم شهر محبوبیت خاصی دارند، ییلاقاتی مانند دربند، درکه، لواسان، فشم، کن و سولقان و… .

جاهای دیدنی تهران دارای طیف بسیار گسترده‌ای هستند و هر کس به فراخور سلیقه خود می‌تواند از تهران‌گردی لذت ببرد.

اصفهان، موزه‌ای به وسعت یک شهر

کلان‌شهر تاریخی اصفهان در مرکز ایران در سه دوره آل زیار، سلجوقیان و صفویان پایتخت ایران بود. اصفهان برای گردشگران شهری بهشتی و سرشار از زیبایی است. اصفهان یکی از زیباترین شهرهای ایران و خاورمیانه است که برای گردشگران خارجی هم کاملا شناخته شده است. این شهر میزبانی کاملا مناسب برای برگزاری تور لوکس است. ایرانگردی بدون سفر به اصفهان امکان‌پذیر نیست. اگر راهی این شهر تاریخی و زیبا شدید حتما لیستی از جاهای دیدنی اصفهان که دوست دارید ببینید را تهیه کنید. پایتخت قدیمی ایران آنقدر جای دیدنی دارد که شاعر فرانسوی، رنیر به اصفهان لقب نصف جهان داده است. هنرمندان اصفهانی که در رشته‌های مختلف صنایع دستی فعالند تاثیر بسزایی در معرفی اصفهان دارند و به شهر جلوه‌ای خاص از زیبایی بخشیده‌اند.

دیدنی‌های اصفهان

بازدید از میدان نقش جهان به تنهایی یک اصفهان گردی به حساب می‌آید. کاخ عالی قاپو، دروازه‌های چوگان، بازار قیصریه، مسجد شیخ لطف‌الله و مسجد جامع عباسی معروف‌ترین آثار دیدنی میدان نقش جهان هستند. در مسجد عتیق می‌توانید دوره‌های مختلف معماری را ببینید، بنای اولیه مسجد 1200 سال پیش ساخته شد و در هر دوره تاریخی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. پل‌های معروف خواجو و سی و سه پل بر روی زاینده‌رود برای گردشگران لطف و صفای خاصی دارند. منارجنبان، کاخ چهل ستون، محله جلفا، کلیسای وانک، کلیسای بیت‌اللحم و باغ پرندگان تعدادی دیگر از جاهای دیدنی شهر زیبای اصفهان هستند. شهر اصفهان امکانات مناسبی برای برگزاری انواع تور داخلی و تور لوکس را در خود دارد و مسافران این شهر خاطره‌ای دلنشین از پایتخت قدیمی ایران به یاد می‌سپارند.

کرمان، بازمانده سرزمین باستانی کارمانیا

شهر کرمان زمانی در سلسله زندیه و قبل از آن در دوران قراختائیان، سلسله مظفریان، سلجوقیان و آل بویه لقب پایتخت را به همراه نام خود داشت. کرمان شهری کهن است که در کتیبه‌های داریوش هخامنشی به نامش اشاره شده است. این شهر امروزه هم شهری پررونق است و یکی از کلان‌شهرهای ایران به حساب می‌آید. جاهای دیدنی کرمان دارای تنوع گسترده‌ای است و برای تمامی سلیقه‌ها جذاب است.

دیدنی‌های کرمان

قلعه دختر یا قلعه کهن یکی از قدیمی‌ترین قلعه‌های ایران است. قلعه اردشیر هم یکی دیگر از قلعه‌های باستانی کرمان است که مانند قلعه دختر از دوران اشکانیان به جا مانده است. وقتی در کرمان هستید می‌توانید به تماشای دو نمونه عالی از باغ‌های ایرانی بروید. باغ شاهزاده ماهان در 35 کیلومتری کرمان یکی از 9 باغ مشهور ایرانی در جهان است و باغ فتح آباد هم نمونه زیبای دیگری از یک باغ ایرانی است، بازار کرمان دارای طولانی‌ترین راسته بازار در ایران است. وقتی در بازار شهر هستید می‌توانید به مسجد مظفری یا مسجد جامع در کنار بازار که در قرن هشتم ساخته شده بروید. مسجد معروف و قدیمی دیگر کرمان مسجد ملک نام دارد و از دوران سلجوقیان به جا مانده است. . مجموعه گنجعلی خان یکی از معروف‌ترین جاهای دیدنی کرمان است که از میدان، بازار، کاروان‌سرا، مدرسه، مسجد، حمام، ضرابخانه و آب انبار تشکیل شده است. گنبد جبلیه بنایی سنگی است و امروزه به موزه سنگ کرمان تبدیل شده است. آتشکده زرتشتیان حدود یک قرن پیش بنا شده و تبدیل به موزه مردم‌شناسی شده است.

شهر کرمان در مسیر کاروان‌های بسیاری قرار داشت و به همین دلیل کاروان‌سراهای زیادی دارد، مانند کاروان‌سرای وکیل، زرتشتیان بم، چهل پایه و چهل ستون. کرمان دارای یخدان‌های بسیاری است که در گذشته یخ را در فصل گرما در آن‌ها نگه می‌داشتند و همچنان پابرجا هستند مانند یخدان مویدی و زریسف. باغ موزه هرندی، بازارها، تیمچه‌ها و آب انبارها از دیگر دیدنی‌های شهر کرمان برای ایرانگردی هستند.

قزوین، پایتخت خوشنویسی ایران

کهن شهر قزوین که ساختش را به شاپور ذوالاکتاف پادشاه ساسانی نسبت می‌دهند، بیشتر از نیم قرن پایتخت سلسله صفویان بود. در سال 951 هجری قمری شاه تهماسب صفوی دستور انتقال پایتخت از تبریز به قزوین را صادر کرد. تبریز نزدیک مرزهای عثمانی بود و بیم آن می‌رفت که مورد حمله آنان قرار گیرد. به این ترتیب شهری که روزگاری در مسیر جاده ابریشم شهری مهم و حیاتی شمرده می‌شد پایتخت ایران شد . امروز هم قزوین نام پایتخت را در کنار نام خود دارد و به عنوان پایتخت خوشنویسی ایران شناخته می‌شود.

دیدنی‌های  قزوین

کاخ چهل ستون یادگاری زیبا از دوران پایتختی شهر است که اوج هنر نگارگری مکتب قزوین به حساب می‌آید. کاخ چهل ستون به دستور شاه تهماسب  و در شان کاخی شاهانه ساخته شده است. تزیینات و آثار هنری کاخ و باغی که در آن قرار گرفته تصویری از دوران پایتختی شهر به شما ارائه می‌دهد. حین گشت و گذار در شهر می‌توانید از بازار قدیمی هم دیدن کنید و سری هم به مسجد جامع قزوین بزنید که بیشتر از هزار سال از زمان ساختش می‌گذرد. از دیگر جاهای دیدنی قزوین می‌توان به کاروان‌سرای سعدالسلطنه، سردر عالی قاپوی قزوین، دروازه درب کوشک، حمام قاجاری، کلیسای کانتور، عمارت باغ سپهدار و خیابان سپه اشاره کرد.

زمانی که در سفر ایرانگردی خود به قزوین برسید می‌توانید به دیدن یکی از نامدارترین قلعه‌های ایران بروید. قلعه الموت که مقر فرماندهی 35 ساله حسن صباح بر اسماعیلیان بود. دژی تسخیرناپذیر که سپاهیان بسیاری از فتح آن ناکام ماندند و سرانجام به دست لشکر هلاکوخان مغول سقوط کرد.

اگر طی سفر ایرانگردی‌تان در فصل پاییز  و اواخر مهرماه به قزوین رسیدید، جشن انار قزوین را از دست ندهید. جشنی سرخ رنگ که از دیرباز برای سپاس از خدا و طبیعت در فصل چیدن انار برگزار می‌شود.

شیراز، پایتخت فرهنگی ایران

شیراز زیبا و دوست داشتنی، مهد شعر و هنر و تاریخ، در زمان سلسله‌های آل‌بویه، اتابکان فارس، مظفریان و زندیه پایتخت ایران بوده است. شیراز شهر قصه‌ها و افسانه‌ها است و می‌توان در کوچه‌هایش غزل و عطر بهار نارنج شنید. این شهر قدیمی و کهنسال که آثار تمدن چهار هزار ساله را در خود جای داده است یکی از بهترین مقاصد گردشگران تور داخلی و تور لوکس است. گردشگران خارجی هم که قصد ایرانگردی دارند شیراز را در لیست خود قرار می‌دهند.

دیدنی‌های شیراز

شیراز شهری سرشار از جاهای دیدنی است که از گشت و گذار در آن خسته نمی‌شوید. حافظیه و سعدیه آرامگاه دو شاعر نامدار ایران، لحظاتی آرامش‌بخش را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کنند. حافظیه در کت شیراز یا مصلی به بیان حافظ شیرازی زیارتگه رندان جهان است و از آرامگاه استاد سخن، سعدی شیرازی در کنار باغ دلگشا هنوز بوی عشق می‌آید. باغ‌های دلگشا و ارم هرچند در داخل شهر هستند اما  وقتی در آن‌ها قدم می‌زنید، خود را در فضایی جدا از هر شهری احساس می‌کنید.

شهری چون شیراز که در اطراف خود یادگاران تاریخی باشکوهی مانند تخت جمشید، پاسارگاد، نقش رستم و … را دارد، پیشینه تاریخی غنی و پرباری را برای شما در موزه‌هایش به نمایش می‌گذارد. تاریخ استان فارس و شهر شیراز بخش مهم و باشکوهی از تاریخ ایران زمین را شامل می‌شود.

زمانی که شیراز پایتخت کریم‌خان زند بود مجموعه زندیه در شهر ساخته شد. مجموعه‌ای شامل ارگ کریم‌خان، بازار وکیل، حمام وکیل، آب انبار، مسجد و ساختمان‌های متعددی که بعد از گذشت سه قرن، همچنان زندگی در آن‌ها جاری است. یکی از دیدنی‌ترین مساجد ایران به نام مسجد نصیرالملک یا مسجد صورتی در شیراز واقع شده که ترکیبی رویایی از رنگ و نور و مقرنس و کاشی است. در شیراز می‌توانید به تماشای نارنجستان قوام که یکی از زیباترین خانه‌باغ‌های ایرانی است بروید. مسجد جامع عتیق، مسجد مشیر، باغ عفیف‌آباد، دروازه قرآن، عمارت شاپوری، خانه زینت‌الملک، آرامگاه خواجوی کرمانی و بسیاری دیدنی‌های دیگر، شیراز را تبدیل شهری فوق‌العاده برای ایرانگردی کرده‌اند.

ایران، کشور پایتخت‌ها

از روزی که هگمتانه به عنوان پایتخت ایران انتخاب شد تا امروز که نوبت به تهران رسیده است، شهرهای متعددی لقب پایتخت را به خود دیده‌اند؛ به غیر از شهرهایی که در این مقاله به آنها اشاره شد، شوش، ایذه، شوشتر، نیشابور، تبریز، مراغه، همدان، سلطانیه، یزد، سبزوار و اردبیل نیز در میان پایتخت‌های ایران زمین بوده‌اند. از نظر تغییر پایتخت، کشور ایران یکی از کشورهای با تعداد پایتخت بالا در تاریخ به حساب می‌آید. به قدرت رسیدن سلسله‌های مختلف و حکومت‌های محلی و عوامل دیگر باعث شده تا گردشگران تور داخلی شهرهای بسیاری را به عنوان پایتخت در لیست ایرانگردی خود داشته باشند.