کویرهای ایران، سفر به گستره‌ای زیبا، افسونگر و رازآلود

کویر مانند رازی است که چشم‌ها را به سمت خود می‌کشد. سفر به درون این راز، همیشه جذابیت‌های خود را دارد. روزهای کویر منظره حیرت‌انگیزی از تپه‌ها و رمل‌های طلایی را به روی شما می‌گشاید. شب‌های کویر هم به درستی شهره  به سکوتی ژرف و آسمانی پرستاره هستند که آرامشی عمیق و خیال‌انگیز را به شما هدیه می‌دهد. یکی دیگر از جذابیت‌های کویر وجود آبادی و زندگی در وسعتی است که غیرقابل سکونت به نظر می‌آید. به قول آنتوان دوسنت اگزوپری در کتاب جاودان و خواندنی شازده کوچولو ” چیزی که کویر را زیبا می‌کند این است که یک جایی یک چاه قایم کرده است.”

تقریبا یک چهارم مساحت ایران را کویر تشکیل می‌دهد و همین وسعت بالا باعث شده تا کویرهای دیدنی و شگفت‌انگیزی در کشورمان داشته باشیم. وجود کویرهای دیدنی و جذاب و امکاناتی که در سال‌های اخیر به وجود آمده‌اند، برای علاقه‌مندان به تور کویر، تور کمپی کویر و حتی تور لوکس کویر فرصت بسیار مناسبی را پدید آورده است که از این فرصت بهترین استفاده را می‌برند. اگر راهی کویر هستید تا روزها و شب‌های جادویی‌اش را تجربه کنید بهتر است به فصل سفر خود توجه خاصی داشته باشید. معمولا بیشتر مسافران کویر در فصول سرد سال راهی کویر می‎‌شوند تا شرایط بهتری را تجربه کنند. در ادامه با پنج کویر بسیار دیدنی ایران بیشتر آشنا می‌شویم.

همه چیز درباره کویرهای ایران

کویر مرنجاب، کویری زیبا و باشکوه در مسیر جاده ابریشم

کویر مرنجاب یکی از محبوب‌ترین کویرهای ایران برای کویرگردی و تور کویر است، به کویر مرنجاب که می‌رسید معنای واقعی کویر و مسافرت در کویر را لمس می‌کنید. زمانی را تصور کنید که کاروان‌ها با قطاری از شتر، در این کویر مسافران وکالاها را جابجا می‌کردند. مسافرت کاروان‌ها در کویر مرنجاب قرن‌ها ادامه داشت و هزاران کاروان در کویر خالی پیش روی‌تان رفت و آمد می‌کردند. از تجسم گذشته که بیرون بیایید، به گستره حیرت‌آوری در برابر دیدگان‌تان می‌رسید که فقط باید دل به آن زد.

کویر مرنجاب در شمال شهرستان آران و بیدگل اصفهان قرار دارد. گفته می‌شود که نام این منطقه تغییر شکل یافته “مرد رنج آب” است که اشاره به سختی رسیدن به آب دارد. بیشتر وسعت این کویر را تپه‌های شنی و ریگزار فراگرفته‌ است، اما در مناطقی هم پوشش گیاهی و جانوری فراوان و غنی وجود دارد. پوشش گیاهی غالبی که در این منطقه می‌بینید مربوط به گیاهان شورپسند مانند درختان گز، تاغ و بوته‌های قیچ، دم گاوی، ارته و اسکنبیل است. حیوانات و پرندگان مختلفی هم در جاهایی که آب و غذای کافی وجود دارد زندگی می‌کنند؛ از گرگ و شغال و کفتار گرفته تا انواع مارمولک و مار و عقرب؛ همین‌طور گربه شنی، روباه شنی، آفتاب‌پرست و بزمجه. حتی در سال‌های اخیر یک جفت یوزپلنگ هم در کویر مرنجاب دیده شده است. پرندگانی مثل عقاب، شاهین و تیهو که یک نوع کبک است هم در اینجا مشغول زندگی هستند.

در روزگار گذشته قافله‌های شتر مسافران را از یک سمت کویر به سمت دیگر می‌بردند، شما هم می‌توانید با شترسواری در کویر مرنجاب، تجربه‌ای هر چند کوتاه از حال و هوای مسافران گذشته کویر را به دست بیاورید. برخی از گردشگران در ساعات خنک، پابرهنه روی شن‌ها پیاده‌روی می‌کنند تا ماسه‌های کویر را بهتر حس کنند. تفریح دیگری که می‌توانید به آن بپردازید اسکی روی شن یا سند بوردینگ است که روی تپه‌هایی که شیب مناسب را دارند قابل انجام است. موتورهای چهارچرخ و سافاری هم که هیجان و لذت خود را دارند و تفریحی شناخته شده و محبوب به حساب می‌آیند.

کاروانسرا یا قلعه مرنجاب حدود چهار قرن پیش و به دستور شاه عباس اول صفوی در کویر مرنجاب ساخته شد. این کاروانسرا که در دوران رونق جاده ابریشم کاروانسرایی پر رفت و آمد به حساب می‌آمد اکنون هم میزبان مسافرانی است که به تور کویر می‌آیند. علاوه بر مسافران جاده ابریشم، بسیاری از مردم و بازرگانانی که بین اصفهان و خراسان و ری یا سایر شهرهای داخلی سفر می‌کردند هم از کاروانسرای مرنجاب استفاده می‌کردند. مساحت این بنای مربع شکل 3500 متر است و شش برج در دیوارهایش ساخته شده. قلعه مرنجاب ظرفیت حضور 500 سرباز را هم داشت که امنیت کاروان‌ها را تامین می‌کردند. اگر شب را در این مکان به سر بردید حتما سری به پشت‌بام کاروانسرا بزنید، در پشت‌بام بنا امکاناتی برای رصد ستارگان در شب وجود دارد.

جزیره سرگردانی یکی دیگر از دیدنی‌های کویر مرنجاب است. خطای دید باعث می‌شود تا این جزیره واقع شده در دریاچه نمک، شناور به نظر بیاید. دریاچه نمک در شمال کویر مرنجاب قرار گرفته و در بیشتر طول سال خشک و نمکزار است. در شرق کویر هم یک چاه قدیمی به نام چاه دستکن وجود دارد که آبشخور شترهای قافله‌ها بود.

کویر مصر

برای دیدن کویر مصر راهی شهرستان خور و بیابانک در استان اصفهان شوید. احتمالا قبل از رسیدن به کویر مصر به دنبال ارتباطی بین نام این کویر و کشور مصر می‌گردید. دلیل این نامگذاری به حدود 100 سال پیش و روستای مصر در نزدیکی کویر می‌رسد. در آن زمان چوپانی به نام یوسف که از لحاظ مالی هم فرد توانگری بود اقدام به ساخت روستایی کرد که در ابتدا به مزرعه یوسف معروف شد. بعد از خشک شدن قنات‌های روستا و حفرچاه‌های عمیق توسط یوسف، به روستا چاه دراز می‌گفتند که مورد علاقه یوسف نبود. یوسف با توجه به اینکه داستان یوسف پیامبر در سرزمین مصر اتفاق افتاده بود از مردم درخواست کرد کرد که اسم روستا، مصر باشد که مورد قبول مردم واقع شد. وقتی که روستا این نام را به خود گرفت نام کویر نزدیک روستا هم کویر مصر شد.

کویر مصر دیدنی‌های زیادی دارد که قلعه یا ارگ بیاضه در روستای بیاضه یکی از آن‌ها است. اولین جایی که می‌توان ردی از این قلعه پیدا کرد سفرنامه ناصرخسرو است، وی در سفرنامه‌اش به این قلعه که در آن زمان 1000 سال عمر داشته اشاره کرده است. قلعه بیاضه در زمان ساسانیان بنا شده و بازدید از قلعه و بافت قدیمی روستا می‌تواند قسمتی جالب از سفر شما به کویر مصر باشد.

یکی از دیدنی‌ترین مناطق کویری ایران در تور کویر، تخت عروس نام دارد که در این منطقه قرار دارد. وقتی که بر بالای تخت عروس ایستاده‌اید می‌توانید روستای مصر، چال سلکنون، تخت شور، تپه‌های شن روان و اگر هوا خوب باشد باتلاق‌های کویر مرکزی و کوه‌های دامغان را هم ببینید. در کویر به مناطقی که دچار فرورفتگی هستند چال گفته می‌شود و چال زیبای سلکنون در شمال روستای مصر یکی از آن‌ها است.

دریاچه نمک کویر مصر یا دریاچه نمک‌خور بزرگ‌ترین دریاچه نمک فصلی ایران است. اگر در زمستان دریاچه را ببینید پنج‌ضلعی‌های زیبای نمک تیره رنگ هستند، در تابستان این پنج ضلعی‌ها رنگ روشنی به خود می‌گیرند. در قسمتی از کویر مصر منظره‎ای غیرقابل انتظار را مشاهده می‌کنید، نی‌زار کویر با نی‌هایی با ارتفاع 4 متر که در بین آن‎ها حیوانات و پرندگان مختلفی زندگی می‌کنند.

کویر مصر دارای اقامت‌گاه‌های بومگردی  و چند هتل است که اگر قصد برگزاری تور کمپی ندارید می‌توانید در آن‌ها اقامت کنید. از دیگر تفریحات کویر مصر می‌توان به شترسواری، سواری با خودروهای آفرود و موتورهای چهارچرخ اشاره کرد.

شهداد، شهر افسانه‌ای کلوت‌ها

سفر به سمت شهداد شما را به یکی از زیباترین کویرهای جهان میر‌ساند. کویری خاص و شگفت‌انگیز در میان کویر لوت که در سالیان گذشته توسط نشریه نشنال جئوگرافیک، به عنوان چهارمین جاذبه طبیعی دنیا معرفی شده است. شهداد را به عنوان شهری در استان کرمان می‌شناسیم که تا چند دهه پیش هیچ باستان‌شناسی احتمال وجود تمدنی باستانی در این منطقه را مطرح نمی‌کرد. تا اینکه در سال 1347 خورشیدی کشفیاتی 6000 ساله در این منطقه به دست آمد که با توجه به آن‌ها ممکن است شهر باستانی شهداد، همان شهر باشکوه افسانه‌ای آرتا باشد. در نزدیکی شهر جدید و شهر باستانی، شهری دیگر قرار گرفته که عامل اصلی شهرت جهانی شهداد به حساب می‌آید. شهری که به جای خانه و آپارتمان در آن کلوت خواهید دید. کلوت به معنای شهر لوت است و همچون سازه‌ای شگفت‌انگیز است که طبیعت معمار آن است. کلوت‌‌ها با گذشت زمان بسیار و بر اثر فرسایش حاصل از باد و آب بر روی خاک کویر به وجود می‌آیند. کلوت‌های شهداد از معروف‌ترین نوع در دنیا هستند که گردشگران داخلی و خارجی بسیاری به این منطقه جذب می‌کنند. بیش از یک قرن پیش ژنرال سرپرسی سایکس درباره این کویر چنین گفت : “آثار شهر کلوت‌ها از غرایب طبیعت است. در حین عبور از این نقاط مخروب، شخص تصور می‌کند که از وسط قلاع و قصرهای جن و پری می‌گذرد. این ابنیه‌ای که طبقه طبقه روی هم بنا شده و گویا اشخاصی ورای بنی نوع انسان در ساختمان آن دخیل بوده‌اند، اشکال عبادت‌گاه‌ها، اهرام، برج‌ها و قلعه‌های بزرگی را در نظر انسان مجسم می‌کنند و بدون اغراق از مشاهده ‌آن‌ها شخص به خود می‌لرزد.”

کویر شهداد توسط دکتر پرویز کردوانی، پدر کویرشناسی ایران به عنوان گرم‌ترین نقطه دنیا معرفی شده است. زمانی که در این منطقه هستید بزرگ‌ترین عارضه کلوخی جهان یا همان ابرشهر کلوت‌ها پیش روی شما است؛ شهری 11 هزار کیلومتر مربعی با 145 کیلومتر طول و 75 کیلومتر عرض. در نزدیکی کلوت‌های حیرت‌آور و جایی که انتظارش را ندارید بقایای تمدنی 6000 ساله پیدا شده که بر جذابیت سفر به شهداد اضافه می‌کند. از بین تمامی آثار به دست آمده از این منطقه باستانی مانند مجسمه و زیورآلات و سفال، درفش شهداد از همه معروف‌تر است. درفشی خیره‌کننده از فلز که قدیمی‌ترین درفش تمام فلزی جهان است. نمکزار شهداد یکی دیگر از دیدنی‌های اینجا است. نمکزاری با 100 هکتار وسعت که به صورت جوشش تخم‌مرغی است و در هیچ جای دیگری از دنیا مشابه این پدیده وجود ندارد. تنها رود همیشگی کویر لوت، رود شور نام دارد که در نزدیکی شهداد و در منطقه چاله معدن نمک، به پایان مسیر 200 کیلومتری خود می‌رسد. عکاسی از مناظر بی‌نظیر وزیبای شهداد و تماشای آسمان کویر در شب لحظاتی به یاد ماندنی برای شما به وجود می‌آورند امکان شترسواری، آفرود، سافاری و موتورهای چهارچرخ از دیگر تفریحات این منطقه است. تاریخ اسرارآمیز و زیبایی حیرت‌انگیز کویر، نام شهداد را جاودانه کرده‌اند و فرصت سفر به این منطقه بی‌نظیر و تماشایی، دریچه‌ای است برای تجربه آرامشی خاص و متفاوت.‌

کویر ورزنه، بزرگ‌ترین سایت تفریحی کویری ایران

کویر ورزنه یکی از مناسب‌ترین مناطق ایران برای علاقه‌مندان به کویرگردی است. اگر شما هم به کویر گردی علاقه دارید حتما سفر به این منطقه را در برنامه خود قرار دهید. کویر 17000 هکتاری ورزنه، در 10 کیلومتری شهر ورزنه اصفهان قرار دارد. منظره حیرت‌انگیز رمل‌های طلایی و تپه‌های شنی، گونه‎‌های حیوانی و پوشش گیاهی خاص منطقه بر زیبایی کویر اضافه می‌کنند.

یکی از زیباترین مناظر کویری ایران را فقط در کویر ورزنه می‌توانید ببینید. باد مانند هنرمندی چیره‌دست با وزش خود صحنه‌های حیرت‌انگیزی را با ساخت تپه‌های ماسه‌ای یا تلماسه ایجاد می‌کند. زیبایی اشکال ساخته شده توسط باد آن‌قدر زیاد است که ممکن است ساعت‌ها به تماشای آن‌ها مشغول باشید.

یکی دیگر از جذابیت‌های کم‌نظیر کویر ورزنه، شب‌های آن است. زمانی که در اینجا هستید کافی است تا در شب به آسمان نگاه کنید. آسمان پرستاره و خارق‌العاده، شما را به آرامشی ژرف همراه با سکوتی پرمعنا در درون‌تان هدایت می‌کند. زمانی که پوشش گیاهی و جانوری منطقه را می‌بینید، متوجه می‌شوید که زیبایی‌های اینجا تمامی ندارد. تالاب گاوخونی که در نزدیکی کویر ورزنه قرار دارد باعث گستردگی پوشش گیاهی و جانوری این منطقه شده است.

همان‌طور که اشاره شد اینجا بزرگترین سایت تفریحی کویری کشور است و به همین خاطر امکانات تفریحی و اقامتی بسیار خوبی در این سایت مهیا شده است. با رعایت نکات ایمنی می‌توانید یک تور کمپی دلچسب را تجربه کنید یا اینکه در خانه‌های بومگردی مستقر شوید. اگر هم به تور لوکس علاقه دارید هتل‌های منطقه پذیرای شما هستند. در طول روز می‌توانید به قدم‌زدن، شن‌سواری یا شترسواری بپردازید. امکانات زیاد دیگری هم برای شما وجود دارد، مثل سواری با موتور چهارچرخ، باگی (وسیله‌ای مناسب آفرود دونفره) و خودروهای آفرود. زیپ لاین و پاراگلایدر هم به لحظات حضور شما در تور کویر ورزنه هیجانی مضاعف می‌بخشند.

کویر ریگ جن، یکی از سخت‌ترین مسیرهای کویری دنیا

کویر ریگ جن قرن‌ها به عنوان محلی اسرارآمیز به حساب می‌آمد که مسافران را در خود دفن می‌کرد و صداهایی عجیب از این کویر شنیده می‌شد. افسانه‌های بسیاری پیرامون این کویر وجود دارد که به عنوان مثال صداهای عجیب را به اشباحی نسبت می‌دادند که قصد گمراه کردن مسافران را داشتند، یا اینکه صداها به خاطر صحبت اجنه با یکدیگر است. در واقع صداها حاصل حرکت باد روی تپه‌های شنی و بدون پوشش گیاهی است. صدای دیگری که شنیده می‌شود گریه سنگ نام دارد.این صدا در اثر شکستن سنگ‌ها به خاطر اختلاف دمای زیاد روز و شب به وجود می‌آید. دلیل فرورفتن مسافران در این کویر هم به خاطر وجود باتلاق‌های کویری زیاد در این منطقه است که به نظر می‌آید کسی افراد را به زیر خاک می‌کشد.

کویر ریگ جن با مساحت 38 هزار کیلومتر مربع بین اصفهان و سمنان قرار دارد و با توجه به صعب‌العبور بودنش صحبت زیادی در مورد سفر به این کویر دیده ‌نمی‌شود. اولین بار سون هدین سوئدی در سال 1900 درباره این کویر صحبت کرد. کویرنورد بعدی آلفونس گابریل بود که در سال 1930 درباره ریگ جن صحبت کرد. البته هیچ‌ کدام از این دو کویرنورد از داخل کویر ریگ جن عبور نکردند. اولی از حاشیه غربی و جنوبی ریگ جن عبور کرد و نفر بعد از حاشیه جنوبی. اولین عبور کامل از روی ریگ جن در سال 1997 و توسط کویرشناسی به نام علی پارسا انجام شد. وی در این سال با استفاده از هواپیما از روی کویر عبور کرد و سال بعد با ماشین وارد کویر ریگ جن شد. پس از اینکه علی پارسا اعلام کرد هیچ مساله شگفت‌انگیزی درباره این کویر وجود ندارد، کویرنوردان زیادی راهی ریگ جن شدند. وقتی قصد سفر به کویر ریگ جن را دارید حتما با داشتن اطلاعات کافی، امکانات و تجهیزات مناسب راهی ریگ جن شوید.

کویر متین‌آباد، اولین اکوکمپ ایران

روستای متین‌آباد آخرین آبادی و روستای پیش از کویر مرکزی است. بعد از این روستا کویر مرکزی ابهت خود را نشان می‌دهد. سرسبزی مزارع روستا و بعد از آن گستره شگفت‌انگیز کویر جذابیت خاصی برای هر بیننده‌ای به وجود می‌آورد.  زمانی که در روشنایی آفتاب به کویر نگاه می‌کنید تپه‌های شنی و رمل‌های مرتفع پیش روی شما است، شب‌های مهتابی کویر هم که به سکوت و آسمان پرستاره‌شان شهرت دارند. کویر متین‌آباد یکی از بهترین مناطق برای رصد ستارگان و تماشای آسمان خیره‌کننده است.

اکوکمپ متین‌آباد در شمال نطنز و بین کاشان و اصفهان قرار دارد. این مجموعه اولین اکوکمپ ایران است که در سال 1391 مورد بهره‌برداری قرارگرفته است. کاروانسرای زیبا و باشکوه این اکوکمپ باعث می‌شود به اشتباه، این بنا را بازمانده‌ای از گذشته بدانیم. در حالی که کاروانسرا در دوران معاصر و با الهام از معماری ایرانی ساخته شده است. اتاق‌ها با دیوارهای کاهگلی حس خوشایندی را برای شما ایجاد می‌کنند. در نزدیکی کاروانسرا به تعدادی چادر و کومه‌های گلی با سقف گنبدی می‌رسید که در صورت تمایل می‌توانید در آن‌ها اقامت کنید. زمانی که به کویر متین‌آباد می‌روید این اکوکمپ با داشتن امکانات کافی و مناسب  و توجه ویژه به مسائل زیست‌ محیطی امکان تجربه خاطره‌ای دلپذیر را در تور کویر برای شما فراهم می‌کند.

کلام پایانی

کویر آمیزه‌ای از ابهت و آرامش و سرشار از زیبایی‌های حیرت‌انگیز و خیره‌کننده است. وقتی به کویر سفر می‌کنید متوجه دلیل محبوبیت تور کویر و تور کمپی کویر خواهید شد. کشور ایران با داشتن کویرهای بسیار زیبا می‌تواند به یکی از بهترین مقاصد کویرگردی در جهان تبدیل شود. در این مقاله به بررسی پنج کویر معروف کشورمان پرداختیم که سفر به هر کدام‌شان می‌تواند خاطره‌ای به یادماندنی برای شما به وجود بیاورد.

در صورتی که علاقه دارید به گستره زیبا و باشکوه کویر سفر کنید و سوالی در ذهن دارید، مشاوران شما در هزار و یک گشت پاسارگاد می‌توانند به شما در پیدا کردن بهترین جواب برای این سوال کمک کنند. با ما تماس بگیرید.