سعدی شیرازی
نام سعدی را که می‌شنویم در خاطرمان زیباترین ابیات عاشقانه مرور می‌شود. سعدی نظم و نثر آهنگین را به چنان درجه والایی رساند که لقب استاد سخن برازنده او است. درباره تاریخ ولادت سعدی اختلاف نظر وجود دارد و بیشترین احتمال مربوط به سال 589 خورشیدی است. زادگاه سعدی بدون شک شهر شیراز بوده است. یکی از نکات جالب درباره این شاعر بزرگ، علاقه وی به سفر است، هنوز بیست سالش نشده بود که راهی مدرسه نظامیه بغداد شد و در آنجا به تحصیل علوم مختلف پرداخت. بعد از تحصیل به شام و حجاز، مراکش، حبشه و آسیای صغیر سفر کرد و مدتی در این مناطق زندگی کرد. نشانه‌هایی از سفر وی به آفریقای شمالی، هندوستان، ترکستان، غزنین، آذربایجان، فلسطین، چین و یمن در اشعارش دیده می‌شود اما با قطعیت نمی‌توان سفرش به این مناطق را تایید کرد.
سعدی بعد از سفرهای بسیار به شیراز برگشت و ماندگارترین آثارش را در این شهر از خود به جای گذاشت. دو کتاب ارزشمند بوستان و گلستان سعدی برای جاودانه کردن نام این شخصیت بزرگ کافی است. گلستان به نثر آهنگین و آمیخته با نظم نگاشته شده و تاثیرگذارترین کتاب نثر پارسی است. بوستان اولین اثر منظوم سعدی و یکی از شاهکارهای ادب پارسی است. این دو کتاب و سایر آثار وی، در کلیات سعدی گرد آمده‌اند. سعدی تا زمان وفاتش در سال 670 خورشیدی در شهر شیراز زندگی کرد و بعد از وفات در همین شهر به خاک سپرده شد.
روز سعدی
در سال 1381 مرکز سعدی‌شناسی ایران، روز اول اردیبهشت را به نام روز سعدی نامگذاری کرد. چند سال بعد و در سال 1389 شیراز میزبان اجلاس شاعران جهان بود. در این رویداد هم اول اردیبهشت از سوی نهادهای فرهنگی داخلی و خارجی به عنوان روز سعدی شناخته شد. هر ساله در این روز مراسمی در سعدیه برگزار می‌شود که اگر در آن زمان در تور شیراز باشید حضور در این مراسم خالی از لطف نیست.
سعدیه
برای دیدن آرامگاه سعدی به سمت انتهای خیابان زیبای بوستان بروید. آرامگاه این چهره نامدار ادب ایران زمین، در کنار باغ دلگشا قرار گرفته است. وقتی مشغول شیرازگردی هستید و به این مکان برسید، در جایی حضور دارید که روزگاری خانقاه سعدی بود و وی آخرین روزهای عمرش را در همین مکان سپری نمود. بعد از وفات سعدی و دفن وی در خانقاهش، بزرگان بسیاری هم وصیت کردند تا در کنار مزار سعدی به خاک سپرده شوند. بنای آرامگاه در دوره‌های مختلف مورد بازسازی قرار گرفت و بنای فعلی در دوره پهلوی دوم ساخته شد. طراحی آرامگاهی که در تور شیراز یا تور لوکس شیراز از آن بازدید می‌کنید با اقتباس از کاخ چهل ستون و تلفیقی از معماری قدیم و جدید ایرانی انجام شده است.
تاریخچه سعدیه
آخرین روزهای عمر سعدی در خانقاهش گذشت و بعد از وفات در سال 670 خورشیدی در همین مکان به خاک سپرده شد. این آرامگاه بناهای مختلفی را به خود دیده تا اینکه نهایتا به شکلی که شما می‌بینید ساخته شد. نخستین شخصی که تصمیم به ساخت آرامگاهی برای استاد سخن گرفت شمس‌الدین محمد صاحب دیوانی بود. صاحب دیوانی وزیر معروف اباخان، فرزند و جانشین هلاکوخان مغول بود. وی در قرن هفتم دستور ساخت آرامگاه را صادر کرد. ابن بطوطه یکی از بزرگ‌ترین جهانگردان تاریخ است که 57 سال پس از وفات سعدی از همین آرامگاه بازدید کرد.
بنایی که توسط شمس‌الدین محمد صاحب دیوانی بر مزار سعدی ساخته شده بود تا سال 968 خورشیدی پابرجا بود. در این سال حاکم فارس به نام یعقوب ذوالقدر، خانقاه و آرامگاه را به صورت کامل ویران کرد. وقتی نوبت حکمرانی به کریم‌خان زند رسید وی اقدام به ساخت آرامگاهی جدید برای سعدی کرد. کریم‌خان در سال 1152 خورشیدی دستور ساخت بنایی معروف به عمارت ملوکانه را بر مزار سعدی صادر کرد. این بنا از گچ و آجر و در دو طبقه ساخته شده بود.
بنای آرامگاه کریم‌خانی هم مثل آرامگاه نخست مورد تعرض قرار گرفت. اوایل دوره قاجار بود یکی از علمای شیراز به خاطر اینکه سعدی از اهل تسنن بود دستور تخریب سنگ مزار سعدی را می‌دهد. پس از مدتی شخصی به نام علی‌اکبرخان قوام‌الملک شیرازی سنگ مزار جدید و مناسبی را بر مزار سعدی قرار داد. بازسازی آرامگاه در سال 1262 خورشیدی توسط یکی از رجال قاجار به نام فتحعلی‌خان صاحب‌دیوان انجام شد. بعد از گذشت چند سال قسمتی از بنا توسط حبیب‌الله‌خان قوام‌الملک مورد مرمت قرار گرفت.
بنایی که کریم‌خان به عنوان آرامگاه سعدی ساخته بود تا سال 1327 برپا بود. ساخت بنای آرامگاه جدید با پیگیری علی‌اصغرخان حکمت، رییس وقت انجمن آثار ملی کشور و علی سامی که دبیر این انجمن بود آغاز شد. مهندس محسن فروغی و مهندس علی صادقی به عنوان طراحان آرامگاه انتخاب شدند و طراحی بنا را با اقتباس از کاخ چهل ستون و همچنین تلفیق معماری قدیم و جدید ایرانی انجام دادند. آرامگاه در باغی با وسعت 7700 متر مربع در اسفند 1330 ساخته شد و در اردیبهشت 1331 افتتاح شد.
تغییرات متعدد بنای آرامگاه یکی از اشعار سعدی را به خاطر می‌آورد:
بسی صورت بگردیده است عالم وز این صورت بگردد عاقبت هم
